Person juridik

Shenimet 1.OPSHTI policisë gjyqësore të funksionojë me heqjen e krimit të bëhet, kryesisht në procedurë para-hetimit. Rëndësia e biznesit dhe kriminalistichkite gjyqësor policijase aspektet krivichnoprocesnite komponentë e zbatimit praktik të masave individuale dhe aktivitete të bazuara në kompetencat të cilat janë të përcaktuara në Ligjin mbi Policia financiare dhe të tjerët.

 Në këtë lidhje, pyetje të rëndësishme janë në çfarë mase me sukses në bashkëpunim mes policisë gjyqësore para procedurave, prokurorit publik, gjykatës dhe subjekteve të tjera sociale.

Faza e zbulimin e krimeve dhe autorët e policisë gjyqësore në procedurën para drejtohet nga dispozitat e Ligjit Penal (penal) procedurë. Sipas dispozitave të gjendjes CMUK të nevojshme për fillimin e policisë gjyqësore ktivnosti, thotë duke marrë masat e nevojshme dhe të aktiviteteve për zbulimin e krimeve dhe autorët e tyre, marrjen e dijes se krimi është kryer e cila ndiqet sipas detyrës zyrtare.

Ky përfundim mund të jetë e shkallë të ndryshme, por të vërtetën apo probabilitet. Por vendosja e policisë gjyqësore janë të nevojshme bazat e dyshimit. Ky detyrim është në ndjekje të masave operative dhe taktike dhe aktivitetet, dhe Sqarimi cekl e krimit dhe zbulimin e autorit të krimit të saj. Gjithashtu, paaftësi ose fshehur arratisjes së tij, si dhe mbledhjen dhe sigurimin e kurseve dhe gjurmët që mund të shërbejë si dëshmi. Kjo është për të mbledhur njoftime të cilat mund të jenë të dobishme për kryerjen e suksesshme të procedurës penale. Çfarë masash do të zbatohen policisë gjyqësore, relativisht çështje që nuk varet vetëm për përmbajtjen e informacionit të mëparshëm, shkalla e probabilitetit, por burimi i dijes. Prandaj, në qoftë se ai erdhi në përfundim është vetëm përmes masave inicijativnata aktivitetit të policisë gjyqësore dhe aktivitetet do të vazhdojnë të merren, me nismën e tyre të njësive të tyre organizative

Në këtë fazë fillestare zakonisht është marrë masat dhe aktivitetet e përgjithshme operative: kontrolle, krijimin e identitetit nabluduvanje,, mbledhur isavstuvanja, bastisje, prita dhe si. Kjo do të thotë se në bazë të dyshimit, të krijojë një detyrim mbi autoritetet për të zbuluar drejtim për të përcaktuar nëse një krim, kështu që nëse ka, në bazë të fakteve të tilla do të punojë për sqarimin e të gjitha faktet në lidhje me krimin dhe shkelësin. Baza e dyshimit mund të jenë të ndryshme: - Bazat e dyshimit që sugjerojnë një krim të kryer, por autori i krimit nuk është ende e njohur; -Bazat e dyshim se me gjithë tregojnë të krimit dhe krimit; -Bazat e dyshimit që sugjerojnë një person të caktuar si storitnjel e një krimi të cilit karakteristikat themelore nuk janë shpallur ende. (P.sh., të dyshuar për të kthyer të shumta odnesuvenje në aspektin e vëllimit dhe të holla të pakontrolluara të shpenzimeve, objekte pronësi të çmuar, etj.). Ndryshe nga bazat e dyshimit, CMUK di termin dyshim "arsyeshme" paraqet një shkallë më të lartë e probabilitetit dhe jep një arsye për ndërmarrjen e një hetimi. Në momentin kur themelet e dyshimit do pretochat ne "dyshim i arsyeshëm", atëherë kjo është e mbushur të nisë një hetim, kampit të prokurorit publik. Nëse këto baza për dyshim të bëhet një dyshim i arsyeshëm, policia gjyqësore duhet, për të prokurorit publik kompetent për të ngritur akuza penale në të cilën ai përmendi prova se janë të njohur dhe do të marrë masa për të ruajtur gjurmët e krimit, lëndët për të cilat ose me anë të cilin është kryer krimi dhe dëshmi të tjera. 2.KRIMINALISTICHKO Informacion-PUNA njësi organizative e policisë gjyqësore në zbulimin dhe parandalimin e kriminalitetit janë bërë të ndihmojë të fshehtë nga ana e qytetarëve. Një qytetar ka një detyrim moral, brenda kufijve të aftësive të tyre për të bashkëpunuar me drejtoritë e policisë dhe organeve të procedurës penale për të zbuluar krimet dhe autorët e krimit. Ова дотолку повеќе што, од бројните криминолошко-криминалистички истражувања, може да се тврди дека кримиалците – сторители на криминални дела, се се поедуцирани и технички поопремни така шѕо е многу тешко да се открие делото, а уште потешко е да се открие сторителот.Оперативните криминалистички службеици, покрај големиот број методи и срњедтсва за откривање на деликтите и на деликвентите , ја коростат и соработничката мрежа како значајно средство без кое не може да замисли успешна криминалистичко-оперативна дејност. Информаторите и соработниците, речиси во целиот свет, полицијата ги користи како незаменливо средтсво за откривање и за спречување на криминалот . Денес , неопходноста од користење информатори и соработници , пред се , се гледа во следењето на појавните облици на криминалитетот, во неговото откривање , во забележувањето и во просторното и временското покривање на материалните последници , односно на трагите од кривичното дело. Оттука, со право ,се вели дека информаторите и соработниците се скриено средтсво на криминалистичкото дејствување кои дават голем придонес во превенирањето, во откривањето и во докажувањето на определени криминални настани . Ваквиот придонес ќе биде уште поголем и позабележителен доколку вработените во службените за спречувањена криминалитетотсе се насочат кон формирање и кон користење соработнички мрежи. „Област за која се се знае и се е јасно, а всушност ништо не се знае и ништо не е јасно“.Ова констатација ми ја потврди и моето лично искуство , како поранешен повеќегодишен оперативен службеник во безбедносните структури на република Македонија. Во овој учебник, како што веќе треба да му е познато на педантниот и вниметелен читател, на информаторите и на соработниците им е посветено претходното поглавје(третиот дел)и од тие причини тука нема повеќе да го елаборираме овој начин за дознавањена подготвувење или за постоење на кривично дело.

3.ПРИЈАВА НА ПРИПАДНИК НА БЕЗБЕДНОСНИТЕ СТРУКТУРИ

Во криминалистчката литература униформираните полицаци се третираат како основни оперативни службеници. Тие преземаат соодветни преветивни и репресивни мерки. „Во превентивните мерки ги вбројуваме сите видови известувања за:разни општествено опасни појави , причините и последниците од тие појави , незгоди ,сомнителни луѓе непознати лица и слично. Во фтората група превентивни мерки доаѓаат надзорот и наблудувањето на работата и движењето на сомнителните лица , осудуваните, условно отпуштените ,алкохоличарите, комарџиите ,безработниците и скитниците.Потоа,дневните и ноќните обиколки,заседи,рациите;надзорот врз :патиштата улиците ,плоштадите,саемите,железничките станици, јавните локали,превозните средтства,поголемите собири инт. При ситуации кога е извршено кривично дело,униформираниот полициски службеник е должен да го извести надлежниот оперативен службеник .Притоа,тој треба да преземе соодветни репресивни и превентивни мерки, како на пример :обезбедување на лице место,задржување на извршителите или на сомнителните лица,задржување на сведоците,запишување на генералиите наприсутните лица,потера по извршителот, шување на загрозениот имот и сл.Исто така ,униформираниот службеник траба да постапува по сите наредби што ќе му ги издава оперативниот службеник .По сите овие активности,униформираниот полицаец , во што е можно пократок времески рок,треба да подготви службен материал кој ќе послужи за натамошни активности на оперативните службеници.

4.ПРИЈАВА ОД ИНСПЕКЦИИ, ОД РЕВИЗИСКИ СЛУЖБИ И ОД СТОПАНСКИ СУБЈЕКТИ

Познато е дека службениците на правосудната полиција во секојдневното работење соработуваат со голем број служби. Така , на пример со трудовата инспекција, со пазарната инспекција, со градежната инспекција, со санитарната инспекција,со ветеринарна инспекција, со девизна инспекција,со еколошка инспекција, со царинска контрола инт.Нивната улога при остранувањето на криминалитето е мошне значања .Имајки ја во вид нивната надлежност, овластувањата со кои располагаат, како и друи околности кои ја карактеризираат нивната работа ,може да се заклучи дека се наоѓаат во позиција да бидат доста значаен чинитерл, како при нивното докажување и обезбедување докази. Ваквите служби се овластени да вршат надзор над законитоста во работењето на претпријатијата и на установите;надзор над законитоста на актите напретпријатијата и на установите ;инспекциски надзор и сл. Инспекцискиот надзор ,министерствата го вршат преку инспектори. При вршењето на валвите активности инспекторите имаат свои овластувања кои се значаен фактор при остранувањето на криминалитетот. Имено, инспекторот има право должност: • Да ги прегледа општите и поединечните акти, евиденциите и друга документација; • Да ги сослуша и да зема изјави (појацнувања) од одговорните и од заинтересираните лица: • Да ги прегледа деловните простории, објкетите, уредите,предметите и стоката; • Да ги земе мостри од стока и од други предмети заради анализи, експертизи и сл. • Да презема и други мерки и активности за ки е овластен со закон или со уредба. Освен ова, инспекторот е овластен да поднесе пријава до надлежниот орган за сторено кривично дело , да издаде наредба односно забрана во согласност со законот и да извести друг орган кој е надлежен да преземе соодветни мерки. Од горното може да се заклучи дека поединечните овластувања на инспекторите , се многу соодветни на полициските овластувања во предистражната постапка .Ова особено важи за увидот во документацијата ,земањето изјави (појаснувања), прегледот на простории,објекти и сл. Со реформата на фискалниот систем во деведесетитиегодини од минатиот век, по угледот на државите со развиена пазарна економија , во домашниот систем на даночната администрација е воведена Финанциската полиција, како посебна организациска единица за извршување на контрола од областа на јавните приходи. Финансиската полиција е надлежна за контрола при пресметките и при уплатите на данокот, на придонесите и на другите јавни приходи.При остранувањето на ваквата дејност споредува постапки и изрекува мерки за кои е овластена со закон.Така, меѓу другото,открива прекршоци , кривицни делаво областа на јвните приходи и сл. Со цел ефикасно да ги извршува задачите , инспекторот на финансиската полиција може: • Да врши преглед на деловните книги, докеументација за работење и други пропишани евиденции; • Да врши преглед на трошоците и на состојбата со резервите на инвентарот, на материали, на суровини,на полупроизводи,на готови производи и сл. • Да ја контролира исплатата од жиро-сметката,готовинските исплати , начинот на плаќа, плаќањето на данокот, таксите и другите давачки; • Да врши преглед на деловните и на другите простории ви кои се извршува некаква дејност или се чува стока и други производи; • Да сослуша , односно да зема писмени појаснувања од обврзниците и од сведоците, а во ве=рска утврдување на јавните приходи; • Привремено да одземе стока; • Да го контролира пријавувањето на извршениот промет на недвижности и права и слично. За секоја преземена активност од страна на финансиската полиција , се сочинува службен материал (записник или нешто слични) кој може да биде добар извор на докази во кривичната постапка за кривичните дела во областа на јавните приходи . На мислење сме дека анализата на финансиската полиција , содржана во записникот за извршената контрола,треба да има сила на доказ во кривичната постапка , но не апсолутна.Во случај на сериозен приговор , тој би можел да биде подложен на ревизија , односно на вештачење. Во рмаките на стопанските субјекти , исто така, се вршат различни кривични дела (или кон нивниот имот),за кои сознаваат вработените , одговорните лица исл. Во вакви ситуации , односно за кривичните dela ili za osnovanoto somnevawe se izvestuvaat nadle@nite dr@avni organi ,osobeno kriminalisti^kata policija. Vo prodol@enie }e prezentirame eden primer od na[ata li^na operativna praktika. Na 5.9.2003 godina , direktorot na “Setkom Rent A Kar” DOO od Skopje , do OVR “Gazi Baba “-Skopje dostavi pismena prijava (izveztyvawe )ze ukradeno vozolo , odnosno za iznajmeno , no spored dogovorot se u[te nevrateno vozilo , od strana na I.P., stranski dr@avjanin. Imeno ,I.P., na 25.8.2003 godina , vo sopstvenost od pogore spomenatata kompanija (so pismen dogovor)iznajmil vozilo “Ford Fokus”.Avtomobilot,po tri dena ,trebalo da go vrati bo renta-kar kompanijata , a za napravenata usluga da isplati 300 evra. No , I.P ., ne samo [to ne go vratil voziloto, tuku so nego, se uplatil I prestojuval vo Ohrid. A, od prezemenite operativni proverki od izvr[eniot uvid vo dokumentacijata za avtomobilot , od izvr[enite razgovori so o[tetenite (kako voSkopje taka I vo Ohrid ) e utvrdeno deka I.P ., ne samo [to nemal namera da go ispolni dogovorot , tuku protivpravno go prisvoil dovereniot avtomobil, a podocna (po pat na izmama)so proda@ba na avtomobilot na fizi^ko lice od Ohrid, posvoil I pari^ni sredstva .Na ovoj na^in I.P. gi realiziralsvoite izmamni^ki nameri I si zaminal za Crna Gora . Protiv storitelot na vakvite kriminalni dejstva , od strana na OVR “Gazi Baba “, Skopje , e podnesena krivi^na prijava za krivi^noto delo”:zatajuvawe “,a, avtomobilot,od strana na policijata,e vraten na sopstvenicite .

5.PRIJAVA OD O[TETENIOT I OD DRUGI SVEDOCI

Eden od najчestite naчin na doznavawe za postoewe na krivi^noto deloe prijava na o[teteniot.Voobi^aeno , ovoj b\na^in e dosta siguren .No, sepak, vo vo praktikata se slu^uvaat la@in prijavuvawa.Preteruvaweto I preuveli^uvaweto na nastanite mnogu ^esto se pridru@ni elemneti na vistinata prijava. Zo[to velime deka ovoj na^in e dosta siguren. Od ednostavna pri^ina [to o[teteniot e zainteresiran za rasjasnuvawe na fakti^kata sostojba, bidejki se krivi^noto delo se zgrozeni negovite vitalni interesi :imotot,fizi^kiot integritet ili ^esta I ugledot I sl..”Prijavata ]e bide subjektivno oboena , no , no vo sebe ]e sodr@i objektivno jadro, koe treba da se proveri I da se utvrdi”. Me\u toa , spore principot na skepsa , kriminalistot mora sekoga[ da ima vo vid deka prijavuva^ot ]e gi premol^I ili deformairano]e gi prika@e faktite koi ne ja prika@uvaat vo povolna svetlina negovata li^nost ili uloga vo krivi^niot predmet.”Vo slu^aite koga o[teteniot prijavuva poznat storitel ova e re^isi pravilo”. Isto taka, vo praktikata se javuvaat svedoci koi za krivi^noto delo razbrale od nekoj drug .Vsu[nost, se raboti za t.n svedoci po slu[awe I tie pretstavuvaat najlo[a kategoia svedoci , koi mo@e da bidat dobranamerni I sovesni, no nivnite prijavi se obremeneti so pogre[ni tolkuvaq\wa I so gre[ki. No, isto taka kriminalistot ne treba da zaboravi deka gra\aninot mo@e da go prijavi deloto od razli^ni , pred se, niski motive(osvetolubivost,omraza,lubomora I sl.), pa zatoa,sekoga[,treba da go utvrdi motivot na prijavata. Postoi grupa prijavuva^i ,koi izvestuvaat za nevoobi^aenoto odnesyvawe na sosedite , no ne se vo sostojba da go detektiraat krivi^noto delo vo koe se somnevaat. Zatoa vakvite izvestuvawa treba da se analiziraat I da se izdvoi ona [to e od interes za slu@bata . No, treba da se prodol@i so sobirawe novi informacii se dodeka ne se dobie jasna pretstava za vrednosta na informacijata .Prijavata mo@e da se podnese usno, so pismen podnesok,telefonski, so telegrama I sl. Pri zemawe na prijavata policijata koristi opredeleni obrasci, a so cel ovozmo@uvawe pobrz I popregled uvid vo fakti^kata sostojba I sprovedenite merki za obezbeduvawe na tragite I na potragata. Dokolku se pojavat osnovni na somnevawe deka prijavuva^ot e mo@en storitel ili, pak, sou^esnik na krivi^noto delo, toga[ razgovorot se naso^uva vo toj pravec no vedna[ diskretno se proveruva I negovoto alibi. Prijavite bi mo@ele da gi podelime na vistiniti, pogre[ni (objektivno nevisitniti , dobronamerni) i la@ni.

6.ANONIMNA I PSEVDONIMNA PRIJAVA

Vo praktikata ne se retki slu^aite koga , za postoewe ili za podgotvuvawe na krivi^noto delo ,se doznava preku vakvite prijavi. Anonimnata prijava (vsu[nost)ne e potpie[ana , a psevdonimnata ima la@en potpies.Vakvite prijavi mo@e da bidat vistiniti ili nevistiniti. Vistinite prijavi (naj^esto) gi podnesuvaat gra\anite koi se pla[at zaradi osveta od strana na storitelot na krivi^noto delo . Na primer, koga e kriminalna organizacija vo pra[awe, ili,pak, koga krivi^noto delo go izvr[il nadredeniot na prijavitelot. Невистинитите пријави се поднесуваат како резултат на рзни мотиви . На пример, од омраза кон некое лице, а со цел да му се нанесе непријатност во неговиот живот и сл. Или, пак , вистинскиот сторител сака во погршна насока да ја насочи оперативната дејност. Исто така, соодветни болести може да се јават како причина за невистинити анонимни и псевдонимни пријави.На пример ,параноја или некој вид хистерија. Организациските единици на правосудната полиција не треба да ги отфрлаат анонимните и псевдонимните пријави , туку во рамките на криминалистичката обработка, да ја проверат нивната вистинитост . “Би било погрешно анонимната пријава да се отфрли поради тоа што не се знае нејзиниот автор. Отфрлањето на ваквиот начин на дознавање би значело да се лишиме одскапоценото помошно средство , да останеме глуви за еден сигнал само затоа што не знаеме кој дава . Доколку пријавата се потврди дека е точна, тогаш не треба да се трага по подносителот. Меѓутоа, кога ќе се утврди дека содржината на ваквите пријави е неточна, треба да се организира тргање по пријавителот, а со цел негово пронаоѓање и поднесување кривична приава за сторено кривично дело лажно пријавување. Во ваквите случаи мора да се планира и верзијата дека лажниот пријавувач можеби е извршителот на кривичното дело за кое ги товари другите. При вакви ситуаци , лажната пријава треба да му се покаже на невино пријавениот граѓанин, со , со прашање кои лица од неговата околина би можела да имаат мотиви за нејзиното поднесување. Исто така, треба да се направи и криминалистичко-техничко ваштачење на лажната пријава. Така на пример, да се направи вештачење на ракописот,анализа на текстот, анализа на хартијата ,анализа на буквите , отисоци од прстите, анализа на плунката за да може да се утврди ДНК , да се утврди жигот на поштата од каде е испратено писмото и врз основа на тоа да се плаираат потребните верзии.

7.ЈАВНО ОЗБОРУВАЊЕ

Под јавно озборување во криминалистиката се подразбира пренесување вести дека е извршено определено крвично дело за кое се гони по службена должзност,или дека определоно лице е сторител на кривично дело,а притоа да не знае дека е точно и од кого таквата вест потекнува.Веста за кривичното дело може да биде точна.а неточно озборувањето за сторителот.Не мора да постојат секогаш обата елементи на јавното озборување. Јавното озборување може да биде вистинито или невистинито.Од друга страна,пак, веста која се пренесува преку јавноста се менува,се искривува и сл. Но,правосудната полиција мора да ги прифатат ваквите озборувања и да ги проверува,Доколку се утврди дека јавното озборување е вистинито,тогаш не треба да се трага по изворот на ваквата информација.Меѓутоа,доколку се утврди дека информацијата не е вистинита,а според својата содржина претставува кривично дело,тогаш се претстапува кон откривање на изворот.Изворот,во поголемите градови е мошне тешко да се открие.Затоа постапката за откривање на изворот на јавното озборување треба да тргне од последното лице кое слушнало за таквата информација,па потоа се разговара со претходното лице кое слушнало за информацијаата и се така додека не це дојде до првиот извор.По потреба се применува и оперативно-тактичката мерка соочување.

8.САМОПРИЈАВУВАЊЕ НА ИЗВРШИТЕЛОТ НА КРИВИЧНОТО ДЕЛО

Ваквиот извор на дознавање за сторени кривични дела во практиката е редок,но,сепак постои.Од овие причини нешто ќе проговориме и за него.На самиот почеток би кажале дека самопријавата може да биде вистината или невистината.Практиката не подучува дека можни се следниве ситуации,самопријавата е несвесно невистинито и самопривата е лажна.Познато е дека самопријавата ја олеснува работата на правосудната полиција но некои оперативни службеници се склони да тргнат по линијата на помал отпор и веднаш слепо да поверуваат.Притоа забораваат дека самопријавата може да биде тактички потег на извршителот со цел постапката да ја одведе во погрешна насока.Криминалистот кој не ја познава доволно тактиката и психологијата на деликвентите се раководи од резонот на т.х. здрав разум.Затоа принципот на критички пристап и тука треба да биде применет безрезервно.Секој изказ на самопријавувачот ќе биде сослушан,потребно е да се изврши увид и да се преземат сите други потребни оперативно-тактички мерки и истражни дејства.Исто така самопријавувачот треба на лице место повторно да го опише делото.Таквото опишување и претџодно даденото,оперативните службеници треба да ги споредат.Потоа се донесуваат заклучоци за натамошното постапување.Најчесто сторителот поднесува вистината пријава ако го извршил делото во состојба на голема растревожелост,ако се покајал за делото што го сторил,ако е големо психичкото влијание врз неговата личност,ако е потготвен да ја издржи казната што ќе му следува и сл.Ваквото однесување е карактеристично за случајните и за сторителите од небрежност.Или пак за невротчните лица кои не може да ја поднесат душевната напнатост.Доколку професионален криминалиец или сторител го направи ова од страст тогаш тоа е направено од сосема други побуди и мотиви.Имено жртвуваат помало зло за поголемо зло.Имено сакаат да ја прикријат организацијата која стои позади нив,или да ја подобрат својата положба пред судот,особено ако се наоѓаат пред отркивање и пред нивно лишување од слобода. Што се однесува пак до лажната самопријава неа може да ја поденсат како душевно здрави,така и болни лица.Обично тоа се прави за непостојно кривично дело и за постојно кривично дело што го извршил некој друг.Така на пример душевно здравите лице поденуваат лажна самопријава за некое полесно кривично дело со цел да го прикријат потешкото.Исто така во практиката,се случува финансиски добро ситуиран сторител да потлкупи сиромашен човек за тој да ја преземе вината врз себе си.Благородните мотиви ицто така може да предизвикаат лажна самопријава,лубов кон родителите и кон децата,браќата,сопругот,лубовниот партнер,чувство на другарсто и пријателство,та топла сомилост итн. Самопријавувањето,несомнено,претставува спротивен акт на природниот нагон за самоодржување.Затоа треба да се постапува многу внимателно при ваквите ситуации и секогаш да се има предвид можзноста од соодветно соочување со душевно болно лице. Еве еден пример за халудничавост кај параноикот,позајмен од емпириската граѓа на професорот Л.Нотни. А. и С. биле другари.Се родиле во еден град,растеле и сторееле заедно.Една вечер А. му предложил на С. да одат на лов на зајаци С. немал зошто да се сомнева во добрите намери на пријателот.И така пошле.По пат го земале и третиот другар К. На дваесетина километри од градот А. рекол колата е во дефект С. те молам излези и притискај со сета сила на задниот дел на десната страна.Таму тркалото е блокиранп.С: тоа и го сторил и додека го правел она што му било речено А. се доближил до него одзади и со пиштол истерал два куршума во главата на С. на очиглед на К. Овој останал на место мртов. А. сега вели: Јас самоиницијативно ништо не сум сторил,туку само ги извршував наредбите на државната бесбедност.Мене ми беше сигнализирано дека С. е државен непријател и дека треба да се ликвидира.Дури ми беше советувано сето тоа да изгледа како самоубиство. Потоа вели дека повеќе од десетина години е во врска меѓу власта и луѓето што работат во Германија и во Австрија и дека има уште луѓе на списокот кои треба да ги ликвидираат.Тој наскоро раскажува за сите тајни кои се од животен интерес за државата.А проблемите на државата само тој е повикан да ги реши. Според наодот од пцихијатриското вештачење,неговата личност не е распадната,зашто тој за ликот изгледа многу систематизирано,па така неговата паронија,за жал е откриена откако го сторил кривичното дело.Нп,за неговата блиска околина тој секогаш важел за налудничав.

9,МЕДИУМИТЕ КАКО НАЧИН НА ДОЗНАВАЊЕ НА КРИВИЧНИ ДЕЛА

Еден од начините на дознавање за постоење кривично дело кој за жал е запоставен во македонската криминалистичка практика,се весниците и другите масовни медиуми.Имено преку секојдневното прелистување од страна на оперативните службеници и другите службени лица на весници,на списанија,на ревии исл. може да не се дознае за некој дојавен облик на криминално однесување.На пример,огласите за продажба на автомобили,техниката,акустичната и друга стока може да упатат на постоење на следниве кривични дела:одземање моторно возило,кражби,недозволена трговија и сл. Исто така,во весниците се објавуваат огласи со кои се нудат разни услуги (летни одмори во странство,туристички патувања,разни вработувања) а всушност се работи за кривичното дело измама или за посредување во проституција.Еве еден таков пример од мојата лична оперативна практика.Лицето Џ.А. директор и сопственик на ТА Interimes од Скопје во текот на 2003 година свесно и со однапред утврдена намера,во повеќе наврати во дневниот весник Дневник објавувал огласи за туристички патувања и за летувања.Со цел да привлече внимание од граѓаните неговите аранжмани биле пониски за дваесет до триесет проценти за разлика од другите туристички агенции,пред се во Скопје. Со цел тој да биде поубедлив пред граѓаните на 24,06,2003година со лицето П.Б. склучил договор за закуп на деловна просторија во Скопје. Откако обезбедил услови за остварување на неговите измамнички намери во текот на јули и на август месец 2003 година давел во заблуда околу дваесетина граѓани од целата наша држава.Имено тој лажно им ветувал дека ќе им обезбеди агенциски аранжмани-летувања во Турција,во Грција и во Бугарија преку неговата агенција. Од извршените оператисни проверки,од извршениот увид во уплатниците,ваучерите,автобуските карти и други документи,и од извршените разговори со оштетените лица е утврдено дека Џ.А. воопшто немал намера да го исполни ветеното,туку по пат на измама осварил имотна корист.Против Џ.А. е поднесена кривична пријава. Овластените службени лица или дел од нив ќе треба да вршат пребарување и на интернет со цел наоѓање информации за кој било облик на криминал,па дури и за организираниот криминал и за тероризмот.Во оваа насока особено Одделот за организиран криминал при МВР на РМ и при јавното обвинителство би можеле да соработуваат со повеќе Интернет-провајдери,кои кога ќе сретнат такви фајлови,ќе треба да ги симнат од Интернет и на претходно договорен начин,да ги достават до одделот.

10.КРИМИНАЛИСТИЧКИТЕ СТАПИЦИ КАКО СРЕДСТВО ЗА ОТКРИВАЊЕ НА КРИВИЧНОТО ДЕЛО И НА СТОРИТЕЛОТ

Еден од начините за откривање на сторителите е со помош на стапици.Тие се ефикасно и значајно криминалистичко оперативно средство за откривање на непознат сторител,Се разбира,доколку педантно и внимателно се поставени во соодветно време и на начин кој не го очекувал сторителот.Во практиката се поставуваат повеќе видови стапици,но тие може да групираат како технички стапици(фотостапици) физички стапици (заседа,следење,специјално наблудување) хемиски стапици (со запрашување или со премачкување предмети со хемсики средтсва) и дактилоскоски стапици (замки во вид на траги од папиларни линии). Поединечните стапици успечно може да се адаптираат во обични премдети коишто се за секојдневна употреба(камуфлирање на фотоапарат,на микрофон и сл.).За поставувањето на стапиците,успешно може да се користи системот со телевизиски камери. Пример:Киднапирањето на Хајнекен е одличен случај за анализа.Хајнекен беше сопственик на компанијата за пиво која го неговото име.Тој поседуваше огромно богаство,живееше многи луксузно и беше препознатлив низ неговата татковина.Се сметаше за екстремно влијателен човек во западноевропската политика поради неговите блиски односи со холандското кралско семејтство.Според ова,тој прекрасно се вклопувал во профилот на жртвите на терористите. Хајнекен знаел дека постои ризик уште пред да биде киднапиран.Тој го знаел ова поради што му се случел на неговиот пријател,холандскиот индустријалец Каранса.Каранса беше киднапиран во октомври 1977 година кога излегувал од еден хотел во Амсердам.Тој по пет дена беше ослободен откако преговарал за неговото сопствено ослободување.Киднаперите никогаш не беа уапсени.Уште повеќе,изнудените пари никогаш не беа вратени.За време на истрагата за киднаперите за Каранса полицијата пронашла список на идни можни жртви на кој било и името на Хајнекен.Кга Хајнекен открил дека е на списокот,тој преземал редица мерки на предострожност за лична заштита,со купување на различна техничка опрема и сл. Но и покрај тоа,Хајнекен беше киднапиран вечерта на 9 ноември 1983 година на излегување од неговата канцеларија.додека одел кон неговиот автомобил во кој го чекал неговиот личен шофер.Во моментот на киднапирањето Хајнекен носел мал електронски предавател скриен во неговиот ремен.Еден од киднаперите непромислено го зел ременот на Хајнекен како сувенир,така што полицијата била во состојба да му влезе во трага и да го следи На 1 декември 1983 година полицијата следејќи ги трагите дошла до една пилана.Катанецот бил насилно отворен при што полицијата се соочил со лажен ѕид.Кога ѕидот бил урнат,полицијата го пронашла Хајнекен и неговиот возач се уште живи во едделни бетонски ќелии. Видеондзорот на пример може да се користи за документирање за вистински настани од животот кои претставуваат кривични дела.За ваквата намена се користат скриени камери,со цел обезбедување од кражби во банките,во супермаркетите,во големите стоковни куќи,подметнување пожари и сл. Пример: Во македонската криминалистичка и судска практика е забележителен случајот со пироманот Зенделобиќ кој во 2005 година го подметна пожарот во станбената зграда лоциарана во општината Кисела Вода во Скопје. Како последица на тоа животот го загубија четири лица а на повеќе станари им беше нанесена голема материјална оштета.Идентифиуван е со помош на видеокамера поставена (пред се за службени потреби на АД Топлификација Скопје.Споменатиот пироман од страна на првостепениот надлежен суд во Скопје е осуден на 14 години затвор ефективен затвор. За истата намена се користат и светлоцни уреди кои користат инфрацрвени зраци.Ваквите уреди се многу погодни за обезбедување мостови,магацини,простории за чување доверливи документи,банки,воени и полициски објекти итн. Алармите уреди се технички средтства кои во случај на присуство на лица на местата каде што се инсталирани средствата реагират звучно или визуелно или на обата начини предупредуваат на присуство на лица.

11.СВЕЖ ЧИН

Ваквиот начин на дознавње за постоење на кривично дело,во основа е редок сепак во практиката е присутен.Всушност се работи за in flangranti ситуација,односно затекнување на сторителот во моментот на извршувањето или непосредно потоа.Лицето затечено при извршувањето на кривичното дело кое се гони по службена должност моќе да го лиши од слобода не само овластеното слуќбено лице на правосудната полиција туку и цекој граѓанин.Под затекнување при извршувањето на кривичното дело не се подразбира само моментот при извршувањето (на пример,кршењето кај провалните кражби и сл.) туку и затекнувањето (на пример,затекнување со предметите кои потикнуваат од извршувањето на делото и сл.).Ако граѓанин го лишил од слобода лицето затечено при извршување на кривичното дело,тогаш веднаш мора да се предаде на полицијата или на јавниот обвинител.Доколку не е во можност да го стори тоа,во таква ситуација мора да ги извести овие органи.Доколку граѓанин го лишел од слобода осомничениот и го предал на полицијата тогаш службеното лице на тој орган треба да го утврди идентитетот на граѓанот и на лицето лишено од слобода,а потоа да собере соодветни известувања од граѓанихот и да го спроведе до јавниот обвинител за натамошно постапување. Покрај што е случаен тој во откивањето на криминалитетот може да биде и систематски начин на дознавање така што сторителот во вршењето на кривичното дело може да биде фатен и при преземени планирани оперативно-тактички мерки (стапици,заседи,тајно наблудување и др.) Примери од практиката :На 30.10.2005 година околу 4 часот утрото во гостиварското