mbarë

MBARË f.

Barrë. E mbajnë (e ruajnë, e rritin) për mbarë e mbajnë për ta përdorur për damaz ose për farë (për demin, dashin etj.)

MBARË f.

1. Ana e mbarë e diçkaje; kund. e prapa. E mbara e stofit (e basmës, e qilimit). E mbara e fletës. E mbara e dorës. Kthej nga e mbara. E vesh nga e mbara.
2. E mira; mbarësia. E do e mbara e punës. E bëj për të mbarën e tij. Të priftë e mbara! ur. Të marrtë e mbara (e mira)! ur. Si ta lypë e mbara si të jetë më mirë a më mbarë.
3. arb. Gjithë prodhimi që japin të mbjellat në një vit zakonisht të mbarë; të korrat.

MBARË as.

Ana e mbarë; e mbara, mbarësia. E ktheu së mbari. Filloi së mbari. Mori (për) së mbari.

MBARË mb.

1. kryes. f. Që është nga ajo anë, e cila duket më mirë, nga duhet mbajtur, nga është më e bukur etj., që është nga faqja e jashtme ose e përparme; kund. i prapmë. Ana e mbarë e stofit. Ana e mbarë e këmishës (e çorapeve).
2. Që është i urtë e i bindur, i sjellshëm, punëtor dhe i vlefshëm për familjen e për shoqërinë; kund. i prapë. Djem të mbarë. Vajzë e mbarë.
3. Që i ecën shëndeti, që rritet shpejt e pa vështirësi (zakonisht për fëmijët); që është rritur e është zhvilluar mirë, që duket se do të prodhojë shumë (për drithërat, pemët etj.); i begatshëm. Fëmijë i mbarë. Vit i mbarë. Të lashtat janë të mbara. Prodhimi është i mbarë.
4. Që është ashtu si duhet, që sjell përfundimet e pritura, i mirë; që vjen në kohën e duhur; që sjell begati ose që mendohet se sjell mbarësi; që shkon mbarë. Fillim i mbarë. Erë e mbarë. Shenjë e mbarë. Puna e mbarë! ur. Udha e mbarë! ur. Ka dorë të mbarë. Me këmbë të mbarë! ur. Pastë këmbën e mbarë! ur.
5. fig. I lumtur, i bardhë. Ditë e mbarë.
Rruga (udha) e mbarë (të qoftë)! iron. i thuhet dikujt që matet të largohet për t'i treguar se nuk kanë nevojë për të dhe se mund të shkojë nga të dojë. I ka qiqrat të mbara i shkojnë mirë punët, i ka punët në rregull, e ka vënë në vijë. E sjell në rrugë (në udhë) të mbarë
a) dikë e sjell në rrugë të drejtë;
b) diçka e vë në vijë.

MBARË ndajf.

1. Nga ana e mbarë, nga është drejt ose nga ana që duket më mirë, andej nga duhet (për një veshje, faqe libri etj.); kund. mbrapsht. E vesh mbarë. E ktheu mbarë.
2. Ashtu si duhet, mirë; drejt. E filloi mbarë punën. I shkon (i vete) puna mbarë. Nuk i doli mbarë. Fol mbarë! Punon mbarë. As mbarë, as prapë as mirë, as keq. Mbarë e mirë shumë mirë, s'ka si bëhet më mirë. Gruri vjen mbarë sivjet gruri po rritet e po bëhet mirë. Të shkoftë (të vaftë) mbarë! ur. Mbarëpaç! ur. Ndikon për mbarë ndikon për mirë. Nuk i mori puna për mbarë nuk i eci puna mbroth.
3. Ashtu siç është, pa bërë ndonjë zgjedhje ose ndonjë ndryshim; si të vijë, radhazi. E mori mbarë. E korrën mbarë barin. I hëngri mbarë. I fshiu (i përlau) mbarë.
4. përd. pakuf. Gjithë, tërë; krejt; pa përjashtim. Mbarë populli (atdheu, shoqëria, rinia). Mbarë burrat. Mbarë qyteti flet për të. Bota mbarë e di. E gjen në mbarë vendin (krahinën).
Nuk m'u bë mbarë edhe poh. nuk m'u dha rasti i duhur, nuk gjeta dot kohë të lirë ose të përshtatshme për të bërë diçka. I vë mbarë e mbarë i vë me radhë, i vë me rregull. I ra (vendit) mbarë e prapë (mbrapsht) s'la vend pa shkelur, i ra nga të gjitha anët. Folën (biseduan) mbarë e prapë (mbrapsht)
a) folën për çdo gjë, për gjithçka;
b) folën çfarë u erdhi për goje, pa i matur e pa i peshuar mirë fjalët. E rrahën (e shoshitën, e gjykuan) mbarë e prapë (mbrapsht) një çështje e rrahën (e shoshitën, e gjykuan) mirë e mirë e nga të gjitha anët. E pa mbarë e prapë e pa nga të gjitha anët. E pyeti mbarë e prapë e pyeti për gjithçka, s'i la gjë pa pyetur. Nuk i vjen (për) mbarë edhe poh.
a) nuk e ka të lehtë, nuk e ka për kollaj;
b) nuk i vjen përdoresh;
c) nuk i vjen për shtat, nuk i intereson ashtu. I ka fijet mbarë shih te FILL,~I.