nga

NGA

I. ndajf.Përdoret për të pyetur:

1. Për vendin prej ku vjen dikush a diçka, ku është ose nëpër të cilin kalon dikush a diçka; prej ku. Nga erdhën? Nga u nisët? Nga kaluat? Nga dolët (hytë)? Nuk e di se nga.
2. Për vendin ku drejtohet dikush a diçka; ku. Nga veni kështu? Nga ia mbajtën? Nga shkuan? Nga do të kalosh?
3. Për prejardhjen e dikujt a të diçkaje. Nga jeni? Nga ju kemi?
4. Për burimin a shkakun e diçkaje. Nga t'i besoj? Nga ta di? Nga duket nëna nënë?
5. Përdoret në fillim të një fjalie mohuese që shpreh pohim, me kuptimet «ngado, nga çdo vend, prej çdo ane». Nga nuk kishin ardhur! E nga s'kanë dërguar urime!

II. parafj. Përdoret me një emër në rasën emërore, për të treguar:

1. Vendin prej të cilit nis lëvizjen dikush a diçka ose prej ku vjen dikush a diçka; burimin prej ku del diçka; prej. Vjen nga qyteti (nga fshati, nga malësia). Erdhën nga Durrësi. Vinin nga deti. Zbritën nga malet. Buron nga liqeni (nga mali). Del nga toka.
2. Vendin drejt të cilit lëviz dikush a diçka, te. Shkuan nga lumi. Erdhën nga ne. U drejtuan nga tribuna. Nga e majta (nga e djathta).
3. Vendin nëpër të cilin kalon ose përshkohet diçka; nëpër. Hyri nga dera. Fluturoi nga dritarja. I ranë nga kopshti. Marr ilaçe nga goja.
4. Vendin ku gjendet dikush a diçka; në, te; vendin ku ndodhet njeriu a sendi veprues. Isha nga vëllai. Si jeni nga shtëpia? Kalonte ditën nga vreshtat. E pashë nga ballkoni.
5. Pikën a vendin mbi të cilin drejtohet një veprim. Vështroi nga deti (nga rruga). Hodhi sytë nga shtëpia. Vëzhgonte nga ajo anë (nga ai krah). Anon nga ne.
6. Vendin ose drejtimin prej ku vepron diçka mbi folësin a mbi një send. E rrethuan nga krahët. E goditi nga veriu.
7. Vendin ose sendin prej të cilit përcaktohet një largësi; së bashku me një emër tjetër me parafjalën «në» tregon largësinë që matet midis tyre; së bashku me një emër tjetër me parafjalën «në» tregon vendin, brenda caqeve të të cilit lëviz dikush a diçka. Dhjetë hapa nga bregu. Njëqind metra nga shkolla.
8. Sendin a vendin, prej sipërfaqes ose brendësisë së të cilit merret, largohet a hiqet diçka. E mori tryeza. E nxori nga xhepi. E hoqi nga koka (nga supet). E largoi nga rruga. Zbriti nga kali (nga makina).
9. Tërësinë, prej ku është hequr, ndarë, shkëputur ose është marrë një pjesë a njësi. Pjesë nga fjalimi. Vargje nga poema. Disa nga veprat. Dhjetë ushtarë nga kompania. Secili nga nxënësit.
10. Njeriun a sendin, të cilit i hiqet, i kërkohet a i merret diçka; prej. Heq degët (gjethet) nga pema. Mbledh fletoret nga nxënësit. E kërkon nga ne. Kërkoi ndihma nga miqtë. E largoi nga familja. U nda nga prindërit.
11. Vendin e banimit, punën, veprimtarinë, marrëdhëniet etj., prej të cilave largohet dikush a diçka; prej. Vjen nga puna (nga aksioni). U kthye (u lirua) nga ushtria. Ra nga pozita.
12. Burimin prej nga nis diçka ose zë fill një mendim, një ndjenjë etj. Më doli nga mendja. Falënderoj nga zemra.
13. Gjendjen, dukurinë a drejtimin, prej ku largohemi, shkëputemi a shmangemi. Shpëtoi nga rreziku. U zgjua nga gjumi. Hoqi dorë nga padrejtësitë. Nuk heq dorë nga lufta. Dal (nxjerr) nga prapambetja. Nuk shmangem nga rruga e drejtë. Nuk shkëputemi nga jeta.
14. Prejardhjen ose zanafillën e dikujt a të diçkaje; mjedisin, grupin a kategorinë ku bën pjesë dikush a diçka; prej. Nga fshati Drithas. Nga familje punëtore. Nga shtresë e varfër (e ulët, e mesme). Me burim nga ilirishtja.
15. Lëndën a diçka që hiqet, largohet, pastrohet etj. Pastroj nga plehrat (nga njollat). E griu nga paratë. E zhveshi nga të drejtat.
16. Vendin ku kapet a zihet diçka; për. Zë nga krahu (nga mënga). Kap nga freri. I zë nga bishti.
17. Kohën e përafërt, gjatë së cilës kryhet a bëhet diçka; kohën që merret si pikënisje. Nga vera (vjeshta, dimri). Nga fillimi i muajit. Nga fundi i korrikut. Aty nga mesnata. Ka kaluar një çerek ore nga dhjeta.
18. Veprimin ose punën që nis. Filloi nga puna. Filluan nga të vjelat. Nisi nga përgatitjet. Nisi (zuri) nga avazi.
19. Shkakun e diçkaje a vepruesin. Nga dëshira (frika, zemërimi). Nga lodhja. Nga e keqja (halli). I zgjedhur nga populli. U rrëzua nga era. U dogj nga vapa. Gumëzhinte nga njerëzit. U dënuan nga gjyqi i popullit.
20. Diçka prej ku nisemi a ku mbështetemi për të vepruar. Nga parime të drejta. Nga baza të drejta. Nga prizmi politik. Nga pozitat e forcës.
21. Tiparin a anën që marrim si mbështetje për të përcaktuar a vlerësuar dikë a diçka. I vogël (i madh, i zhvilluar) nga trupi. I paktë nga shëndeti. I ri nga mosha. I dytë nga madhësitë. E njoha nga rrobat. Nga ana morale. Nga pikëpamja strategjike.
22. Sendin ose njeriun me të cilin krahasohet diçka a dikush; se. Më i mirë nga të tjerët. Më shumë nga sasia e parashikuar.
23. Sendin a njeriun sipas të cilit veprohet ose bëhet diçka. Marrin shembull nga mësuesi.
24. Njeriun me të cilin përcaktohet një lidhje afrie a gjaku. Kushëri nga babai. Nip nga motra.
25. Sasinë që i jepet secilit pjesëtar të një grupi; me një numëror të përsëritur tregon grupet e barabarta në të cilat ndahet një grumbull ose rendin e lëvizjes së këtyre grupeve njëri pas tjetrit. U dha nga pesë libra. U bie nga dyqind lekë. U ndanë nga një palë rroba. Ecnin dy nga dy. Hynë tre nga tre. I mori një nga një.
26. Përdoret në bashkëlidhje me parafjalët, «në», «më» në ndërtime që tregojnë një periudhë kohe, me caqet e fillimit e të mbarimit. Nga marsi deri në korrik. Nga shtatori në nëntor. Nga mëngjesi në drekë. Nga ora tetë deri në orën dhjetë. Nga data 20 deri më 22.
27. Përdoret për të shënuar pikënisjen (në bashkëlidhje me parafjalën «në») në togje që kanë një gjymtyrë të përsëritur a përemrat «njëri... tjetri» dhe që tregojnë një shtrirje a një lëvizje të pandërprerë në hapësirë dhe në kohë ose një përsëritje të veprimit a të gjendjes. Nga mali në mal. Nga dera (dritarja) në derë (dritare). Nga dhoma në dhomë. Shtohet prodhimi nga viti në vit. Nga koha në kohë. Nga njëri skaj në tjetrin. Nga njëra javë në tjetrën.
28. Përdoret në disa togje me ndajfolje, që tregojnë vend, marrëdhënie në hapësirë ose sasi. Nga larg (afër). Nga poshtë (lart). Nga jashtë (brenda). Nga lart poshtë. Nga poshtë lart. Nga pak (shumë).

III. lidh.

1. Përdoret për të lidhur një fjali të varur vendore. Do të vete nga të më thuash ti. Shkon nga të fryjë era.
2. Përdoret për të lidhur një fjali të varur përcaktore, për të treguar vendin e veprimit që shprehet në këtë fjali. U ulën në një breg, nga dukej fshati. I mbyllën të gjitha shtigjet, nga mund të hynte armiku. Shtëpia nga doli, ndodhej në rrugën kryesore.
3. Përdoret në krye të një pyetjeje të zhdrejtë. Nuk e di nga vajti. Nuk e pashë nga erdhi.
4. Përdoret me një folje të përsëritur për të treguar një lëvizje në drejtim të papërcaktuar. Shkonte nga shkonte dhe kthehej prapë.