pa

PA I ndajf. bised.

• Pastaj. Mat, pa pri! Mendohu mirë, pa fol!

PA II parafj.

• Përdoret me një emër, me një përemër ose me një numëror në rasën kallëzore për të treguar:
• 1. Mungesën e dikujt a të diçkaje në një kohë a vend të caktuar ose gjatë një veprimi, mungesën e një vetie të brendshme a të një tipari thelbësor e të përhershëm ose mungesën e një gjymtyre a pjese te dikush a te diçka etj., mungesën a mohimin e një veprimi a gjendjeje të caktuar ose të një mënyrë veprimi, rrethane etj. gjatë kryerjes së një pune, gjatë shfaqjes së një dukurie etj., mungesën e cakut a të kufijve në hapësirë, në kohë ose në sasi etj. Kafe pa sheqer. Shtëpi pa ballkon. Fustan pa mëngë. Bluzë pa jakë. Arrë pa bukë. Urë pa këmbë. Gjellë pa mish. Gjellë pa shije. Njeri pa cene (pa fjalë). Njeri pa cipë (pa turp, pa nder, pa vlerë, pa brumë). Vajzë pa djallëzi. Fëmijë pa vullnet. Djalë pa mend. Ditë pa diell. Shaka pa lezet (pa kripë). Çështje pa rëndësi. Fjalë pa vend. Muhabet pa bulmet. Fushë (det) pa anë e pa fund. Doli pa kapelë. Rrinin pa bukë. Luftuan edhe pa pushkë. Erdhi pa djalin. Jetonte pa burrin. Nuk rrinte dot pa të. Mos shko pa mua! Kjo gjë bëhet edhe pa ty. Rronte pa shpresa. Doli pa humbje. U dorëzua pa kushte. Punonte pa kujdes (pa mend në kokë). Punon (flet) pa pushim. Mbeti (ra) pa ndjenja. Mbeti pa gojë. Kaloi pa vështirësi. Erdhi pa vonesë. Kishte pa numër. Shpenzon pa hesap. Ha (flet, shëtit, vjen) pa kohë. Ishte pa punë. Humbi pa gjurmë (pa të thënë). Ia tha pa shaka. E kish pa të keq. E mori pa dëshirë. E bëri pa dashje. E bëri pa bujë. E la pa frymë. Na la p'a mend. Erdhën të gjithë pa përjashtim. Fëmija pa nënë si nata pa hënë. fj.u.
• 2. Heqjen, përjashtimin, veçimin e diçkaje a të dikujt (në kuptimin «duke mos e llogaritur, duke e hequr a zbritur, duke e përjashtuar, veç, përveç»). Peshon tridhjetë kile pa arkën. Shkolla ka 600 nxënës, pa ata të degës së natës.
• 3. Mungesën e një pjese ndaj një njësie të plotë të peshës, të gjatësisë a të kohës (me fjalë që tregojnë sasi, masë, kohë). Tetë pa dy (minuta). Katër pa një çerek. Dhjetë pa pak. Një metër pa katër centimetra. Peshon pesë kile pa dyqind gramë. Është një vit pa dy muaj.
• 4. Përdoret me një emër të përsëritur për të ndërtuar togje të qëndrueshme që shënojnë një mënyrë veprimi ose një rrethanë, e cila zakonisht nuk është e përshtatshme a e dëshirueshme. Flet (ndërhyn) vend e pavend. Vjen kohë pa kohë. Udhëtuan rrugë pa rrugë.
• Pa dyshim shih te DYSHIM,~I. Pa fjalë shih te FJAL/Ë,~A. Pa një pa dy, shih te NJË.

PA III lidh. bised.

• 1. Prandaj. Ka ndodhur, pa e rrëfejnë. Kishte rrugë të gjatë, pa u ngrit herët.
• 2. Përdoret në periudha me fjali të bashkërenditura kundërshtore me kuptimin «përndryshe, në rast të kundërt». Nuk e dinte, pa s'do ta kishte bërë kurrë një gjë të tillë. Nuk e vuri re, pa do t'i kishte folur.
• 3. Përdoret në periudha, me fjali të bashkërenditura kundërshtore me ngjyrime shtesore. Fliste me zë të lartë, pa se shqetësonte fqinjët nuk donte t'ia dinte. Ç't'i bënte atij, pa për të tjerë nuk pyeste fare.
• 4. Përdoret në periudha me fjali të bashkërenditura me ngjyrime shtesore në kuptimin «sa për... përsa i përket...». Shko në ke punë, pa ta mbaj unë djalin. Qoftë kryet shëndoshë, pa kësula gjen sa të duash. fj. u.
• 5. Përdoret në periudha me fjali të bashkërenditura që shprehin marrëdhënie qëllimore; që, për të... Duhej të lanin dy napolona në muaj, pa të shpëtonin shtëpinë.
• 6. Përdoret me ngarkesë të veçantë modale, kur numëroj më disa veprime që ndjekin njëri-tjetrin. Velenxat kanë shumë punë - pa duhet larë leshi, pa duhet krehur, pa duhet punuar në avlëmend, pa duhet dërstilur etj.
• 7. përd. kallëzues. mat. Heqim, zbresim (kur zbresim një numër nga një tjetër). Nëntë pa dy..
• 8. si em. ~,~ JA f. sh.,~,~TË mat. Shenja e zbritjes (-); minus; kund. edhe. Vëri panë!

PA IV pj.

• 1. Përdoret përpara një foljeje ose një fjale tjetër me funksion kallëzuesor për të zbutur urdhrin, kërkesën etj. që shprehet prej saj. Pa na i thuaj! Pa mendoni pak! Pa të bëjmë pak hesap! Pa eja këtu! Pa hë, de!
• 2. Përdoret me një pjesore për të ndërtuar formën e pashtjelluar mohore. S'la gurë pa lëvizur. S'la gjë pa bërë. Qëndroi një kohë të gjatë pa folur. U nis po zbardhur dita. Liria s'fitohet pa derdhur gjak.
• 3. Përdoret kur duam ta bëjmë më të gjallë, më të ngrohtë etj. bisedën ose kur flasim për diçka që vjen a që ndodh pas diçkaje tjetër, si edhe kur zë fill ligjërimi, tregimi etj. Pa nisi kënga, valle merr rinia. Pa erdhi dimri. Pa u hap fjala anë e mbanë. Pa, kur filloi të punonte, ç'të shihje. Pa, do ti, edhe këtu e tregoi veten.
• 4. Përdoret kryesisht në fjali pyetëse për të theksuar ndjenjën e folësit ose qëndrimin e tij ndaj asaj që thotë, për të rritur fuqinë shprehëse të ligjërimit etj.; se. Mirëpo kush besonte pa? E për kë foli pa! E përse pa? Dhe ku pa?! Dhe ç'krom pa!
• 5. Përdoret në fund të fjalisë kur e ndërpresim ligjërimin me qëllim, për të lënë të nënkuptuar diçka që do të ndodhte, do të bëhej, do të ndërmerrej etj! si kundërveprim. S'e pashë, pa nuk do ta lija të nisej. S'e mori vesh, pa do të ishte përgjigjur.
• Pa le shih te LE.

PA V pasth.

• 1. Përdoret për të shprehur habi ose keqardhje kur na ndodh diçka e papritur a që nuk e dëshironim. Pa, ç'harrova! Pa, ç'e humba të shkretën!
• 2. Përdorët edhe e përsëritur për të përforcuar shprehjen e admirimit për dikë a për diçka. Pa, sa e bukur! Pa-pa, sa fort shkëlqen! Pa, sa mirë e flet frëngjishten.

PA- fjalëform.

• Parashtesë që përdorët zakonisht për të formuar;
• a) emra dhe mbiemra me kuptim të kundërt nga ai i fjalës me ketë parashtesë; p.sh. pabarazi, padurim, pahir, pakënaqësi, etj; i padukshëm, i pafalshëm, i papjekur etj.;
• b) mbiemra që shënojnë mungesën e asaj që shprehin emrat, nga tema e të cilëve janë formuar; p.sh. i pafund, i pashtëpi, i pastrehë, i pabesë, i paemër, i pafat, i patëkeq etj.