thatë

THATË mb.

1. Që s'ka ujë ose lagështi jo i lagur, jo qull, jo i njomë; që s'ka fare lagështi ose që ka fare pak lagështi; kund. i njom. Rroba të thata. Dru (dërrasa) të thata. Kripë e thatë. Tokë (kullotë) e thatë. Ajër i thatë.
2. Që ka shteruar që ka mbetur pa ujë e pa lagështi. Lumë (përrua, krua) i thatë.
3. Që s'ka reshje, pa shira, pa lagështi; jo i lagësht. Kohë e thatë. Mot i thatë. Stinë (vjeshtë) e thatë. Erë e thatë. Klimë e thatë. Dëborë e thatë. Të ftohtë i thatë.
4. Që s'ka njomështi, që s'ka lëng, jo i njomë i përtharë e shumë i fortë; që është tharë për t'u ruajtur për një kohë të gjatë, që është bërë duke tharë diçka. Rrush (fiq) të thatë. Kumbulla të thata. Fasule të thata. Qep (hudhra) të thata. Bukë e thatë. Kore (thembra) të thata. Lëkurë e thatë. Ushqim i thatë ushqim jo i lëngshëm. (si p.sh djathë; sallam etj.). Mish i thatë pastërma. Peshk i thatë peshk i kripur dhe i tharë.
5. Pa bimësi, pa gjelbërim, i zhveshur. Toka (vende, krahina) të thata: Mal i thatë. Ishuj të thatë.
6. I dobët; i ligur; i hollë. Grua (vajzë) e thatë. Burrë (djalë, plak) i thatë. Me duar (me këmbë) të thata. I thatë nga trupi.
7. mjek. Që nuk zë ujë a lëng, që zhvillohet pa ujë brenda (për disa, sëmundje). Plevit i thatë. Kollë e thatë kollë pa këlbazë.
8. fig. Që nuk ka bukuri e ëmbëlsi, pa ndjenja e pa ngrohtësi, që nuk të tërheq, i ftohtë; pa fuqi shprehëse; i varfër nga përmbajtja, etj.; që bëhet shpejt e pa hollësi. Fjalë të thata. Përgjigje e thatë. Tregim (fjalim) i thatë. Njoftime të thata. Mësim (leksion) i thatë. Bisedë e thatë. Urdhra të thata. Shembuj të thatë. Zhurmë e thatë zhurmë e fortë dhe që zgjat shumë pak. Me ton (me zë) të thatë. Me një të qeshur të thatë.
9. Që s'ka gjë, pa gjë brenda, i zbrazët. Me hambar të thatë. Me kupën të thatë. Me kupë të thatë. Me dorën të thatë pa armë, pa mjete pa para etj.
10. përd. em. sipas kuptimeve 1-7 të mbiemrit. Mblodhi ca të thata. Erdhën dy të thatë.
E ka dorën të thatë nuk i ka duk gjë, i harxhon shpejt gjërat, s'i mbetet gjë në dorë. E ka kripën të thatë e ka çdo gjë në rregull, i shikon mirë çdo gjë. E mbajmë (e kemi) barutin të thatë jemi kurdoherë të gatshëm për të luftuar nuk i lëmë armët të na ndryshken. Shkoi (u dogj) edhe i njomi (bashkë) me të thatin shih të NJOMË(i,e). Kroi (pusi) i mirë njihet në kohë të thatë fj.u. shih te KRUA, KROI. Akull i thatë spec. shih tek AKULL, ~I. Fërkimi i thatë fiz. shih te FËRKIM,~I 2.

Lëngata e thatë mjek. shih te LËNGAT/Ë,~A. Mur i thatë ndërt. shih te MUR,~I 1. Para të thata para të vëna mënjanë; para flori.

THATË ndajf.

1. Në gjendje të thatë. E mbajnë drithin thatë.
2. Pa reshje, pa shira, pa lagështi. Ka mbajtur thatë moti (koha).
3. Pa gjë, bosh, zbrazët. E la shtratin thatë. Shkoi me duar thatë shkoi te dikush pa shpënë gjë, shkoi duarbosh. E nxori (e përcolli, e qiti) me duar thatë (me duar bosh, me duar zbrazur). E kishte xhepin (kuletën) thatë.
4. Pa ndonjë gjë tjetër pa e shoqëruar me diçka tjetër, vetëm atë (edhe në një varg njësish frazeologjike). Hanin bukë thatë. E hëngri gjellën thatë. E hëngri djathin thatë. E piu qumështin thatë.
5. fig. Pa bukuri e pa ëmbëlsi, pa ndjenja e pa ngrohtësi, ftohtë; pa fuqi shprehëse, me përmbajtje të varfër; shpejt e shpejt e pa hollësi. Flet (shkruan) thatë. U përgjigj thatë. Qeshi thatë.
S'e ha (s'e lë) thatë s'mbetet pas nga të tjerët, është trim edhe ai; është trim edhe ai; është i zoti e s'ia hedh dot, nuk gënjehet a nuk gabohet lehtë. E mbajmë barutin thatë jemi kurdoherë të gatshëm për të luftuar, nuk i lëmë armët të na ndryshken.

Mbeti me gojë thatë s'hëngri dot gjë, mbeti pa ngrënë. Syri plot e dora thatë shih te SY,~RI. Më mirë djepin thatë (bosh) se shejtanin brenda fj.u. shih te DJEP,~I.

THATË m.

Pezmatim në lëkurë që fryhet e mbledh qelb, çiban, lugë. I doli një i thatë në qafë (në sqetull). I mblodhi një i thatë. Iu hap i thati. Vuan nga të thatët.

THATË as.

1. Thatësi, thatësirë; të qenët i thatë. I prishi të thatët pemët (perimet). S'e duron dot të thatët. Po mban të thatë i madh. S'prashitet në të thatë.
2. Toka, zakonisht pranë bregut të detit, të lumit etj. (përkundrejt ujit), stere. Doli në të thatë. Rri në të thatë. E nxori në të thatë.
Në (më) të thatë pa shkak, pa arsye. Bluan në të thatë flet kot, llomotit, thotë gjëra pa vlerë e s'e dëgjon njeri. Lëvdohet (mburret) në të thatë (për së thati) lëvdohet kot, fare pa të drejtë, pa pasur asnjë meritë. Prashit në të thatë
a) bënë një punë që s'jep përfundim të mirë
b) llomotit, flet, kot. S'këndon zhaba në të thatë fj.u. shih te ZHAB/Ë,~A.