them

THEM kal.

1. Shpreh diçka me fjalë ose me shkrim, flas, shprehem, njoftoj diçka; i jap, i çoj fjalë dikujt, lajmëroj; i jap a i njoftoj dikujt një udhëzim, një urdhër, një porosi etj., porosit; urdhëroj, njoftoj një vendim. Them të vërtetën. Them mendimin tim. Thotë gënjeshtra. Ia thanë emërimin. Ua tha vendimin. Populli thotë se ... I vjetri ka thënë se. .. Tha shumë gjëra. S'tha asgjë. S'tha asnjë gjysmë fjale nuk foli fare. Drejt e the. Ia tha copë. Ç'thua kështu? Si the? Pse e the? Tha fjalë me vend. S'la gjë pa thënë. Ashtu i thanë. S'di ç'të them. Pusho (rri), të them! I thuaj të vijë! Më thoni, ju lutem. Po them disa fjalë për këtë çështje. A i tha a s'i tha dy fjalë foli shumë pak. I thanë të rrinte gati (të priste, të nisej). Është e kotë t'i thuash atij. Thuaj, e di apo jo? Thuaj, do të vish me ne apo jo? Thuaj sa të duash, atij aq i bën. E kush thotë pa! paska gojë e flet edhe dikush që vetë vepron a ka vepruar ndryshe. Të themi të drejtën (të vërtetën)... fj.u. ndërm. Bluaje, pa thuaje! fj. u.
2. bised. Tregoj diçka me fjalë, rrëfej; recitoj, shqiptoj. Na tha një përrallë (një histori një vjershë). Them mësimin (rregullën). Ia ka thënë gjyshi (nëna, vëllai). Kush ia tha? Si ia tha? Pse ia the? I tha të gjitha. Nuk t'i ka thënë? Më thuaj ç'u bë atje. E tha pa asnjë gabim.
3. bised. Shfaq një mendim; mendoj; kujtoj. Ç'thua ti? Thashë njëherë të shkoja (t'i tregoja). Thashë se vdiqa (se plasa, se u mbyta). Atë thuaj, s'më pëlqen.
4. kryes. veta III. Flet, përhap fjalë, përhap lajmin; përflet, merr nëpër gojë. Bota thotë se... Njerëzit thonë se... Thonë se... Le të thonë ç'të duan, ai vështron punën.
5. bised. E quaj; e thërras me emër (me një trajtë të shkurtër të përemrit vetor në r. dhanore). Si i thonë kësaj gruaje (këtij djali)? Qysh i thonë këtij vendi (këtij fshati)? Ç'ta thonë emrin? Mos më thënçin burrë, po... Si të thuash si ta quash në një farë mënyre, si ta quash diçka. Kësaj i them punë! Kësaj i them dasmë unë! Kësaj i them gjellë! I thotë derrit dajë! I them qenit qen!
6. bised. Ia marr një kënge, një pjese muzikore a një melodie; këndoj (me trajtën e shkrirë ia të përemrave vetorë). Ia them këngës. Ia thoshte bilbili. Ia thotë me fyell. Ia thotë e ia pret bukur. Ia thotë a s'ia thotë këndon (i bie një vegle muzikore) shumë bukur.
7. vet. veta III. Pasqyron, shpreh a shfaq diçka, jep të kuptosh. Fytyra e saj thoshte shumë. Shikimi (vështrimi) i tij thotë gjithçka. E thonë sytë se ç'ka në zemër. Kjo s'do të thotë gjë.
8. bised. E bëj shumë mirë, e kryej si duhet diçka; jam i zoti për një punë, zotëroj mirë një mjeshtëri (me trajtën e shkrirë ia të përemrave vetorë). Ia thotë lapsit (kalemit). Ia thotë ai për punë. S'ia thoshte për të kënduar. S'ia thoshte në llogari. S'ia thoshte nga zanati. Ia thotë mirë. S'ia thoshte fare.
9. vet. veta III. (me një trajtë të shkurtër të përemrit vetor të vetës së tretë njëjës në r. dhanore). Është. I thonë dimër (verë). I thonë fshat (qytet, fushë, mal) këtu. I thonë luftë. I thonë punë, s'i thonë shaka. Jetë i thënçin! iron. s'është jetë për të qenë kjo, është jetë e keqe. Burrë (grua) i thënçin! iron.
10. në si fj. ndërm. Ta zëmë, për shembull. Ishin, të themi, nja dyqind vetë. Vinin, të themi, për ditë. Më mirë, të themi, e gjetëm vetë. Si të themi. . . si për shembull.
11. si pj. vet. veta III. Vallë (përdoret kur pyesim me dyshim për diçka, kur shprehim habi, kur nuk kemi siguri për diçka etj.). I dinte të gjitha. A thua?! A thua ta gjejmë në shtëpi! A thua e ngremë dot? Thua të jetë e vërtetë?
S'ke ç'i thua është shumë i mirë, është i përsosur, s'ka të sharë. Ma thotë mendja, se.., mendoj se.. . kujtoj se.. . I them «ndal!» shih te NDAL. Ta thotë në sy është i hapur, flet të vërtetën, s'flet prapa krahëve, ta thotë troç. Thotë e shthotë shih te SHTHEM. I tha (i foli) në vesh diçka shih te VESH,~I. Ma thotë (ma ndien, ma ndjell) zemra shih te ZEM/ËR,~RA. S'i la gjë pa thënë shih te LË. S'thotë gjë ai nuk kundërshton, nuk pengon; nuk të qorton. Pa thënë (pa bërë) asnjë, as dy shih te NJË. Ia thëntë prifti (hoxha) në vesh! mallk., vjet. vdektë! Njëri ia thotë e tjetri ia pret ç'thotë njëri, thotë edhe tjetri; sa thotë njëri një gjë, tjetri e përkrah. Nuk i tha një herë goja «plaç!» shih te GOJ/Ë,~A. Unë them «ja ujku!», ti kërkon gjurmët (kur ke ujkun, mos i kërko gjurmët!) fj.u. shih tek UJK,~U I.