urtë

URTË mb.

1. Që rri qetë dhe nuk bën zhurmë; që sillet mirë e nuk ngacmon të tjerët; që nuk shkakton shqetësime, e nuk sjell ngatërresa për të tjerët, që nuk u bie në qafë të tjerëve i butë, i shtruar; i qetë. Nxënës (fëmijë) i urtë. Vajzë e urtë. Natyrë e urtë. U bë djalë i urtë.
2. Që nuk kundërshton, që nuk bën fjalë, i bindur, i dëgjueshëm; i shtruar. Njeri i urtë. Grua (nuse) e urtë. Qengj i urtë. Kalë i urtë.
3. Që shpreh qetësie butësi. Me sy të urtë. Shikim (vështrim) i urtë.
4. Që ka njohuri e dije të gjera, të fituara nga përvoja e gjatë e jetës, që e njeh mirë jetën; i ditur; i mençur; që mbështetet në kuptimin dhe në njohjen e thellë të diçkaje, që mbështet në përvojën e gjatë të jetës; i menduar dhe i peshuar mirë; i pjekur; i matur. Plak (burrë) i urtë. Udhëheqëse e urtë. Vendim i urtë. Këshillë e urtë. Mendim i urtë. Fjalë e urtë. Punë e urtë. Politikë e urtë.
5. Përd. em. sipas kuptimeve 1, 2, 4 të mbiemrit. I urti nuk ngutet. Dëgjoje fjalën e të urtit!
Me të urtë në mënyrë të qet të butë e të shtruar; me forcën e fjalës e të bindjes, pa zemërim e pa britma, me mirëkuptim. Fjalë e urtë folk. shih te FJAL/Ë,~A.

URTË ndajf.

1. Qetë dhe pa zhurmë, pa ngacmuar a trazuar të tjerët, pa shkaktuar shqetësime ngatërresa për të tjerët; me urtësi. Rri (qëndron) urtë. Sillet urtë. E pësoi se s'rrinte urtë.
2. Pa bërë kundërshtime pa bërë fjalë.
Urtë e butë
a) me të mirë, me urtësi e butësi; qetë dhe pa të bërtitura;
b) pa u ngutur, shtruar;
c) pa zhurmë e pa bujë, pa u ndier. Urtë e butë e plot tigani fj.u. iron. thuhet për dikë që përpiqet ta ketë mirë me të gjithë, të mos i prishë marrëdhëniet me asnjeri, që t'i shkojnë mbar punët e veta.