ha

Shqip

Folje

• përtyp dhe kapërdij diçka për t’u ushqyer; ushqehem; marr ushqim në drekë, në darkë etj.: ha mëngjes; kur s’ke pulën, ha (edhe) sorrën (fj. u.); kush ha bukë, bën edhe thërrime (fj. u.).
• kafshoj, thumboj: e hëngri gjarpri (grerëza); qeni që leh, nuk të ha (fj. u.).
• gërryej diçka; e grij; e brej duke e fërkuar ose duke e kruar me diçka: ha me limë; ndryshku ha hekurin; mola ha rrobat.
• folje jokalimtare; kryesisht; veta; III (me trajtë të shkurtër përemërore) më kruhet: më ha lëkura.
• kuptim i figurshëm; i ligjërimit bisedor; (zakon. me trajtë të shkurtër përemërore) më bren përbrenda; më shkatërron shëndetin; më mundon ose më mërzit shumë; e mundoj tepër: e hëngri sëmundja (meraku, malli); na hëngri veshët na mërziti duke folur; më ha zemra tek ai dyshoj tek ai; e hëngërt mortja! (mallk.).
• kuptim i figurshëm; e prish a e shpenzoj krejt; / veta; III shpenzon, kërkon: e hëngri pasurinë; ha nga dhjami i vet; kjo punë ha kohë.
• edhe kuptim i figurshëm; ia fitoj; ia marr dikujt atë që i takon: i hëngri kalin (në lojën e shahut); ma hëngri të drejtën.
• edhe kuptim i figurshëm; i ligjërimit bisedor; e qëlloj me diçka; / pësoj (një të keqe), e vuaj diçka: hëngra dajak (të shara); hëngra një grusht; hëngrëm tre gola.
• përdoret me lidhëzën sa për të përforcuar një veprim ose me pjesëza mohuese në kuptimin “s’më pëlqen”: e goditi sa i hëngri dora.
• edhe kuptim i figurshëm; i ligjërimit bisedor; e copëtoj ose e pakësoj në peshë; e mohoj (atë që kam thënë); e zbut: më ha në peshë; i ha fjalët i shqipton copa-copa; e hëngri fjalën s’e mbajti premtimin; ta ha shpirtin me të butë.
• edhe kuptim i figurshëm; i ligjërimit bisedor; mund ta bëj a ta kryej; mund ta kuptoj a ta marr vesh: s’e ha dot atë punë; nuk ha shqip ai; ma ha mendja them se e bëj; / e marr; e pranoj, e duroj: s’e ha as qeni; e hëngra sapunin për djathë; s’e ha atë kokërr ulliri; nuk ha shaka.
• veta; III kuptim i figurshëm; anon, priret: ha majtas (poshtë).

Prejardhja

Nga Proto-Shqipja *eda, nga Proto-Indo-Evropiane *h₁ed- (“për të ngrënë”), me ruajtjen e laringut. Përndryshe nga Proto-Indo-Evropiane *h₂ew- (krahaso Ashkun au (“bukë”), Sanskrit अवय (āvaya, “për të ngrënë”).

Paskajorja "ngrënë" është nga Proto-Shqipja *engranti, rrjedhur nga Proto-Indo-Evropiane *gʷerh₃-.

Shqiptimi

/ha/

Zgjedhimi

Zgjedhimi në shqipen letrare i/e "ha"

pjesorja			ngrënë
përcjellorja — koha e tashme			duke ngrënë
përcjellorja — koha e kryer			duke pasë ngrënë
paskajorja			për të ngrënë
		numri njëjës			numri shumës
		veta e parë	veta e dytë	veta e tretë	veta e parë	veta e dytë	veta e tretë
Mënyra dëftore		unë	ti	ai/ajo	ne	ju	ata/ato
	koha e tashme	ha	ha	ha	hamë	hani	hanë
	koha e pakryer	haja	haje	hante	hanim	hanit	hanin
	koha e kryer e thjeshtë	hëngra	hëngre	hëngri	hëngrëm	hëngrët	hëngrën
	koha e kryer	kam ngrënë	ke ngrënë	ka ngrënë	kemi ngrënë	keni ngrënë	kanë ngrënë
	koha e kryer e tejshkuar	pata ngrënë	pate ngrënë	pati ngrënë	patëm ngrënë	patët ngrënë	patën ngrënë
	koha e ardhme	do të ha	do të hash	do të haje	do të hamë	do të hani	do të hanë
	koha e ardhme e përparme	do të kem ngrënë	do të kesh ngrënë	do të ketë ngrënë	do të kemi ngrënë	do të keni ngrënë	do të kenë ngrënë
Mënyra lidhore		unë	ti	ai/ajo	ne	ju	ata/ato
	koha e tashme	të ha	të hash	të haje	të hamë	të hani	të hanë
	koha e pakryer	të haja	të haje	të hante	të hanim	të hanit	të hanin
	koha e kryer	të kem ngrënë	të kesh ngrënë	të ketë ngrënë	të kemi ngrënë	të keni ngrënë	të kenë ngrënë
	koha e kryer e tejshkuar	të kisha ngrënë	të kishe ngrënë	të kishte ngrënë	të kishim ngrënë	të kishit ngrënë	të kishin ngrënë
Mënyra kushtore		unë	ti	ai/ajo	ne	ju	ata/ato
	koha e tashme	do të haja	do të haje	do të hante	do të hanim	do të hanit	do të hanin
	koha e kryer	do të kisha ngrënë	do të kishe ngrënë	do të kishte ngrënë	do të kishim ngrënë	do të kishit ngrënë	do të kishin ngrënë
Mënyra dëshirore		unë	ti	ai/ajo	ne	ju	ata/ato
	koha e tashme	ngrënça	ngrënç	ngrëntë	ngrënçim	ngrënçit	ngrënçin
	koha e kryer	paça ngrënë	paç ngrënë	pastë ngrënë	paçim ngrënë	paçit ngrënë	paçin ngrënë
Mënyra habitore		unë	ti	ai/ajo	ne	ju	ata/ato
	koha e tashme	ngrënkam	ngrënke	ngrënka	ngrënkemi	ngrënkeni	ngrënkan
	koha e pakryer	ngrënkësha	ngrënkëshe	ngrënkësh	ngrënkëshim	ngrënkëshit	ngrënkëshin
	koha e kryer	paskam ngrënë	paske ngrënë	paska ngrënë	paskemi ngrënë	paskeni ngrënë	paskan ngrënë
	koha e kryer	paskësha ngrënë	paskëshe ngrënë	paskësh ngrënë	paskëshim ngrënë	paskëshit ngrënë	paskëshin ngrënë
Mënyra urdhërore		—	ti	—	—	ju	—
			ha			hani

Në gjuhët tjera

Anglisht: eat (en) Arabisht: ? Azerisht: ? Bjellorusisht: ? Boshnjakisht: ? Bullgarisht: ? Çekisht: ? Danisht: ? Esperanto: ? Estonisht: ? Finlandishte: syödä (fi) Frëngjisht: ? Gjermanisht: essen (de) Greqisht: ? Hebraisht: ?

Hollandisht: ? Hungarisht: ? Indonezisht: ? Interlingua: ? Irlandisht: ? Italisht: ? Japonisht: ? Katalanisht: ? Kinezisht: ? Koreanisht: ? Kroatisht: ? Latinisht: ? Lituanisht: ? Letonisht: ? Luksemburgisht: ?

Maqedonisht: ? Norvegjisht: ? Persisht: ? Polonisht: ? Portugalisht: ? Rumanisht: ? Rusisht: ? Spanisht: ? Stampa:li: ? Suedisht: ? Sllovakisht: ? Serbisht: ? Sllovenisht: ? Turqisht: yemek (tr) Ukrainisht: ? Venecianisht: ?